งานเก่าเล่าใหม่อีกครั้งหนึ่ง
เป็นวสันตดิลกฉันท์
ขึ้นชื่อว่าฉันท์นี้
ข้าพเจ้าไม่ใคร่สันทัดนัก
เนื่องจากหาคำมาลงยาก
แต่วสันตดิลกนี้ไม่ยากมาก
พอมีพื้นที่ให้หายใจหายคอบ้าง
ฉันท์มีข้อดีอย่างหนึ่งคือ
การแบ่งจังหวะชัดเจน
เป็นระเบียบแบบแผน
นี่ถ้าบังคับเอกโทเข้าไปด้วย
จะกลายเป็นฉันทลักษณ์โหดหิน
เอาไว้ฝึกปรือสำหรับนักกลอนกันเลยทีเดียว
วสันตดิลกนั้น
แปลกันเอามันว่า
ฉันท์ฝนตก
ครูภาษาไทยสมัยมัธยมสอนมาอย่างนี้
ซึ่งข้าพเจ้าไม่ใคร่เห็นด้วยนัก
เพราะคำว่าวสันต์นั้นแปลตามจริงก็คือฤดูใบไม้ผลิ
ถ้าฤดูฝนนั้นต้องว่า พรรษฤดู
ถ้าว่าตามต้นคำบาลีสันกฤต
ก็ต้องว่า วสฺส (บาลี) หรือ วรฺษ (สันสกฤต)
คนไทยเอามาใช้
ก็เพี้ยนเป็น พ พานเสีย
ความจริงคำว่า วัสสะ ก็มีใช้อยู่
ที่เห็นกันบ่อย ๆ ก็คือ
สมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า
ที่เพี้ยนไปเป็น วษา ก็มี
แต่ถ้า วสา นั้นต้นคำเขาจะหมายถึง มันเหลว
ถ้าใครเพี้ยนไม่ดูตาม้าตาเรือก็จะได้เพี้ยนกันจริงจังล่ะทีนี้
555
ความจริง วัสสา หรือ พรรษา นั้นเป็นการใช้ไม่ตรงความหมายนัก แต่ดิ้นไป โดยหมายถึง ปี
เพราะสมัยก่อนเวลาเขานับปี เขาก็นับเอาว่า
นี่ฤดูฝนที่เท่าไหร่แล้ว
เพราะอิงกับสังคมแบบเกษตรกรรม
ในภาษาไทยสมัยก่อน เรียกว่า ขวบข้าว
ซึ่งปัจจุบันก็ลดทอนลงเหลือแต่คำว่า ขวบ อย่างเดียว
มาเรื่องวสันตดิลกของเราต่อ
ความจริงมันเป็นภาษาวิบัติอย่างหนึ่ง
ที่เราไปเข้าใจเอาว่า
วสันตฤดู คือ ฤดูฝน
เพราะเมืองไทยมีสามฤดู
ถ้าระบบสี่ฤดูเขาก็จะมี
คิมหันต์ วสันต์ วัสสะ และ เหมันต์
แต่นั่นแหละถ้าโบราณทำผิด
เราจะอ้างว่า
มันเป็นการปรับคำมาใช้ในภาษาของเรา
เหมือนอย่างนักกลอนสมัยก่อน
เวลากลอนพาไปหาคำลงไม่ได้
ก็ "ผัน" คำไปเรื่อย
อย่าง กาย ก็เป็น กายา กายิน กาเยศ ไปโน่น
เข้ารกเข้าพง
ก็อย่างที่เคยเอ่ยอยู่บ่อย ๆ
สังคมไทยมันสังคม เชื่อ-ฟัง
เราก็เชื่อฟัง แต่ความจริงแล้วมันไม่เชื่อฟังหรอก
มันดื้อเงียบ
เราก็จะเอามานินทาลับหลัง
สังคมไทยจึงเป็นสังคมระบบเชื่อฟังและขี้นินทา
ซึ่งจะไม่เหมือนสังคมตะวันตก
ที่เขาเป็นสังคมอ่าน-เขียน และวิพากษ์วิจารณ์
คือ ว่ากันไปซึ่ง ๆ หน้า
ทีนี้สังคมขี้นินทาแบบไทย ๆ
มันก็สั่งสมมาเรื่อย ๆ
คือ เชื่อฟัง แต่ไม่เชื่อฟัง
มันก็กลายเป็นสังคมดัดจริต
มือถือสากปากถือศีล
ซึ่งก็เห็นได้ในปัจจุบันและนับวันจะรุนแรงขึ้นทุกที
ทีนี้การผันแบบนี้สมัยก่อนเราก็บอกว่า
นักประพันธ์นั้นมีความสามารถทางภาษา
มีไหวพริบอัจฉริยะ ทำให้เกิดคำใหม่ รุ่มรวยทางภาษาทางความคิด เป็นเอกสิทธิ์ของกวี หรืออะไรก็สรรเสริญกันไป
แต่ไอ้แบบ กายิน กาเยน กาเยศ ในปัจจุบันนั้นนักกลอนเขาไม่เล่นกันแล้ว
ใครเล่นอยู่ก็เชยมาก หรือแค่ระดับเอาไว้ฝึกฝีมือฝีปาก
เพราะนอกจากจะทำให้เกิดสำนวนโบราณแล้ว ยังมีการเหยียดว่า อับจนปัญญา ไม่มีปัญญาหาคำ
ดีแต่กลอนพาไป ไหลเรื่อยเป็นคนเมา
เดี๋ยวนี้เขาเน้นการตกผลึกกันมาก
ถ้ากวีก่อนหน้ากวีผลึก ก็เป็นกวีอารมณ์
เรียกว่า เอาอารมณ์เป็นใหญ่
ต้องได้อารมณ์ถึงเขียนออกมา หรือเขียนให้ได้อารมณ์แบบศิลปิน
อารมณ์พาไป โกรธก็โกรธจนตัวสั่น เกลียดก็เกลียดมาก
"เสียเจ้าราวร้าวมณีรุ้ง" เป็นตัวอย่างที่ดีของยุคอารมณ์
ว่าแล้วก็เข้ามาที่วสันตดิลก กันต่อดีว่า
555
นี่ก็เข้ารกเข้าพงไปเรื่อยเหมือนกัน
เรียกว่า ฉันท์ฝนตก คงไม่เหมาะ
ถ้าว่าเป็นฉันท์ที่งามเลิศดังฤดูใบไม้ผลิ จะเข้าเค้ากว่า
หรือจะให้มีจินตนาการ ก็ว่าไปซะว่า เป็นฉันท์ที่มีเสียงคล้ายดังเสียงใบไม้ผลิ อะไรอย่างนี้ก็ได้อารมณ์กวีอุปมาอุปไมยนัยประหวัดกันไป
เพราะ ดิลก นั้นแปลว่า เลิศ หรือ ยอด ความจริงมันแปลว่า รอยแต้มหรือรอยเจิมที่หน้าผาก เอาเข้าจริงตามความหมายต้นภาษาเขาก็ว่า ไฝ หรือ รอยตกกระ
นั่นแหละ ภาษาที่มันไม่ตายมันก็ดีดก็ดิ้น
ว่าจะลง วสันตดิลก
ก็ร่ายมาซะยาว
เอาไว้คราวหน้าละกันครับ
หุหุ
ธัชชัย ธัญญาวัลย
๑๕ มิถุนายน ๒๕๕๕
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น