ปัญหาที่เป็นยิ่งกว่าปัญหา

โดย  ธัชชัย ธัญญาวัลย

ปัญหาอย่างหนึ่งของการแก้ปัญหาไวรัสในปัจจุบันก็คือ
กลุ่มคนที่มีอำนาจในการแก้ไขปัญหาขาดแนวความคิดร่วมกันว่า ปัญหามันมีปัญหาที่ตรงไหนบ้าง และมองปัญหานั้นอย่างไร

อย่างเช่น กรณีปิดกรุงเทพ
มันน่าจะมีฐานความคิดมาจากการมองปัญหาว่าเป็น complicated system
ซึ่งเอาจริง ๆ แล้วในปัจจุบันส่วนมากผู้มีอำนาจก็มักจะคิดแบบนี้ คือมองปัญหาเป็นส่วน ๆ ส่วนไหนเสียหรือมีปัญหาหรือคาดว่าจะเป็นปัญหาก็แก้เฉพาะตรงนั้น
ซึ่งเป็นเรื่องที่ไม่ถูกต้อง

เพราะปัญหาจริง ๆ มันซับซ้อนและส่งผลกระทบถึงกันหมดแบบ butterfly effect ซึ่งเราเรียกความซับซ้อนพวกนี้ว่าเป็น complex system

เมื่อมองปัญหาไม่ถูกต้องตั้งแต่แรก ปัญหาก็จะถูกแก้อย่างไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร แถมบางทีก็อาจเป็นการเพิ่มปัญหาใหม่เข้าไปอีก

อย่างเช่น กรณีปิดกรุงเทพ หรือปิดเมือง ให้ทุกคนอยู่แต่ในบ้าน นั้นเป็นการแก้ปัญหาโดยที่มองมันเป็นเหมือนยานยนต์ ที่ประกอบไปด้วยเครื่องยนต์กลไกต่าง ๆ ถ้าเราซ่อมส่วนนี้ได้ ส่วนอื่นก็จะไปต่อโดยไม่เกิดปัญหา

แต่ในความเป็นจริงแล้วมันไม่ได้เป็นเช่นนั้น เพราะอย่างที่เราได้เห็น คือเมื่อมีการปิดเมือง ทุกสิ่งที่ดูเหมือนจะดีขึ้นกลับกลายเป็นปัญหาใหม่ที่ลุกลามไปมากกว่าเดิม

การแก้ปัญหาแบบ complex system นั้น จึงต้องอาศัยสิ่งที่เรียกว่า สหวิทยาการ คือต้องอาศัยศาสตร์หลายแขนงมาใช้ร่วมกัน
ไม่ใช่แค่ว่านายกรัฐมนตรีเอาหมอที่เก่ง ๆ มารวมตัวกันโดยไม่มีผู้เชี่ยวชาญด้านอื่น ๆ เลย (หรือมี แต่มีน้อย เสียงไม่ดังพอจะเอ่ยเอื้อนอะไร) แล้วก็โพล่งนโยบายบ้า ๆ อย่างฉับพลันทันใด โดยอาศัยข้อมูลการพยากรณ์โรคเพียงชุดเดียวหรือไม่กี่ชุด
แล้วก็ทำให้ปัญหาซึ่งมันซับซ้อน (complex) อยู่แล้ว ซับซ้อนมากขึ้นไปเรื่อย ๆ 

แน่นอนว่าในไม่ช้านาน ทุกสิ่งทุกอย่างก็จะคลี่คลาย และดีขึ้นเมื่อมันต่ำลงไปถึงจุดต่ำสุด
แต่หลังจากนี้ก็ไม่ใช่ว่าทุกอย่างจะกลับมาเป็นแผ่นดินที่งดงามดังเช่นนายกรัฐมนตรีเคยพูดไว้
เพราะใน complex system เมื่อทุกอย่างผ่านไป มันจะเข้าสู่สุดสมดุลใหม่ (new equilibrium) ซึ่งนั่นหมายความว่า ทุกอย่างจะไม่เหมือนเดิม และไม่มีทางเหมือนเดิมอีกต่อไป

31 มีนาคม 2563

ป.ล. ภาพประกอบไม่เกี่ยวกับที่เขียน แค่ให้ดูบทความเกี่ยวกับการแก้ปัญหาเรื่อง ebola (ที่อาจนำมาประยุกต์ใช้กับ covid-19) เท่านั้น
บทความนี้อยู่ในนิตยสารไทม์ ฉบับวันที่ 6, 13 เมษายน 2563