You Will Not Have My Hate : ปัญญาญาณแห่งการให้อภัยหรือเพียงความหวนไห้ในสภาวะซึมเศร้า
เรื่องราวของชายคนหนึ่ง- Antoine
ซึ่งภรรยาเสียชีวิตจากเหตุก่อการร้าย
ที่ Bataclan, Paris เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน 2015
ปีกปกมีคำโปรยว่า You Will Not Have My Hate
is an extraordinarily and heartbreaking memoir about how Antoine, and his baby
son Melvil, endured after Helene's murder.
เรื่องราวเศร้าโศกจริง ๆ ในวันที่เขาสูญเสียภรรยา ลูกชาย-Melvil เพิ่งมีอายุเพียง 17 เดือนเท่านั้น
หะแรกที่ข้าพเจ้าเห็นหนังสือเล่มนี้ ไม่นึกว่าจะซื้อ เพราะดูผาด ๆ
คิดว่า คงเป็นหนังสือ How to ทั่ว ๆ ไป แต่เมื่อพลิกดูปกหลัง จึงตัดสินใจแจ้งพนักงานร้านขายหนังสือว่า ขอดูเนื้อหาด้านใน
เรื่องราวนั้นเหมือนไม่มีอะไรมาก เป็น diary บันทึกความรู้สึก ตั้งแต่วันที่เกิดเหตุ จนถึงหนึ่งวันหลังฝังศพภรรยา เช่นว่า
เขารู้สึกอย่างไรเมื่อภรรยาเสียชีวิตลง
เขาโศกเศร้าอย่างไร แม่ของเพื่อน ๆ ของลูกเขาทำอะไรให้เขาบ้าง เขาต้องเรียนรู้, ดูแลลูกอย่างยากลำบากขนาดไหน
ถ้าไม่ใช่เหตุจากการก่อการร้าย เรื่องราวเหล่านี้ ก็จะเป็นเพียงเรื่องราวของครอบครัวเล็ก ๆ ครอบครัวหนึ่ง
ซึ่งสูญเสียภรรยาไปอย่างกะทันหันไม่ทันคาดหมายเท่านั้นเอง
แต่เมื่อเหตุแห่งการเสียชีวิตนั้น มีการก่อการร้ายเข้ามาเกี่ยวข้อง และผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่, ผู้สูญเสียอย่างแท้จริง
อยู่ในช่วงเวลาที่กำลังเป็นเหมือนช่วงเริ่มต้นแห่งความสุขของชีวิต เรื่องราวของเขา จึงเป็นที่น่าสนใจขึ้นมาในวงกว้าง มิหนำ
เขายังได้ประกาศไปเสียอีกว่า You Will Not Have My Hate ซึ่งหากเราพิจารณาแบบผิวเผินก็คงรู้สึกว่า โลกนี้ช่างเต็มไปด้วยการให้อภัยซึ่งกันและกันเหลือคณา
ในส่วนเนื้อหาของความเศร้านั้น เราคงไม่อาจปฏิเสธว่า มันเศร้าเหลือเกิน มันกินใจเหลือเกิน ความรักที่เขามีต่อภรรยานั้นช่างยิ่งใหญ่ และลูกของเขาก็น่าสงสาร ในอีกแง่มุมหนึ่ง ในฐานะเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ด้วยภาวะเช่นนี้ แน่นอนว่า
มนุษย์ทุกคนย่อมเคยประสบ
ทุกคนเคยพบการพลัดพราก
ทุกคนเคยพบการสูญเสีย
แม้ว่าการสูญเสียนั้นจะมาจากสาเหตุใดก็ตาม
แต่สภาวะของความเศร้าที่เกิดขึ้นนั้น
เราไม่อาจบอกได้เลยว่ามันต่างกัน
“Everything is in its right
place. From the laundry basket, I take the last things of hers that still bear
her scent. I press them against my face every night, so that I can fall asleep
with that smell of eternity.” -หน้า 101
เราลองนึกถึงสภาพตอนที่เราพลัดพรากจากคนรัก
ไม่ว่าเขาหรือเธอคนนั้นจะจากไปเพราะเสียชีวิต หรือเพราะเลิกรากัน ซึ่งไม่ว่าด้วยสาเหตุใด ๆ เราคงเข้าใจสภาวะเช่นนี้ได้ไม่ยาก
และหากเราไม่ใช่คนใจไม้ไส้ระกำหรือได้บรรลุธรรมขั้นสูง เราก็คงรู้สึกหม่นหมองไปกับเขาด้วยเป็นแน่แท้
สภาวะแห่งการสูญเสียแบบกะทันหันปัจจุบันทันด่วนนั้น สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน และแน่นอนว่า
เมื่อการสูญเสียเกิดขึ้น
สิ่งที่ตามมาก็คือ
สภาวะซึมเศร้า สภาวะซึมเศร้านั้นไม่ใช่โรคซึมเศร้า หากเมื่อเวลาผ่านไปทุกอย่างสามารถแก้ไขคลี่คลายได้หรือมีสิ่งอื่นมาทดแทน สภาวะนั้นย่อมจางหายไปในที่สุด นั่นเป็นเหตุว่า ทำไมเมื่อเราอกหัก เราจึงควรรีบหาแฟนใหม่ให้เร็ว มันเป็นสภาวะตามธรรมชาติที่เพื่อเติมเต็มช่องว่างอันขาดหายไปเพื่อจะเยียวยาสภาพร่างกายและจิตใจของผู้เป็นเจ้าของนั่นเอง
เราคงปฏิเสธไม่ได้ว่า เรื่องราวในหนังสือเล่มนี้ถูกเขียนขึ้นขณะผู้เขียนตกอยู่ในสภาวะซึมเศร้า แน่นอนว่า
เขาต้องอยู่กับสภาวะนี้ไปอีกนาน
และหากไม่สามารถแก้ไขตัวเองได้
โรคซึมเศร้าย่อมเป็นสมบัติของเขาโดยแน่แท้
อย่างไรก็ตาม
การพูดเลยไปถึงโรคซึมเศร้าดูเหมือนจะเป็นอะไรที่นอกตัวบทไปเสียสักหน่อย แต่ในเมื่อมันมีความเกี่ยวข้องกัน และเป็นผลพวงซึ่งกันและกัน เราก็คงหลีกเว้นที่จะไม่กล่าวถึงเสียไม่ได้
You
Will Not Have My Hate เป็นปัญญาญาณแห่งการให้อภัยหรือไม่
เป็นสภาวะที่จะก่อให้เกิดสันติสุขในโลกขึ้นจริงหรือไม่ หากเราพิจารณาคำว่า “You Will Not Have My Hate”
และพิจารณาถึงบท ‘You Will Not Have My Hate’ ในหนังสือ เราย่อมพบได้เองว่า
นี่เป็นสภาวะแห่งการให้อภัยโดยบริสุทธิ์หมดจดหรือไม่
ในเมืองไทยของเรา
ภายใต้หลักการที่เราเรียกตัวเองว่าเป็นเมืองแห่งพระพุทธศาสนา หากเรื่องราวอย่างนี้เกิดขึ้น เราจะปฏิบัติอย่างไร แม้เราจะอ้างว่าเราเป็นเมืองพุทธก็ตาม แต่สภาวะแห่งพุทธะที่แท้จริงบางครั้งก็ไม่ได้สถิตเสถียรอยู่กับเราได้ ซึ่งเมื่อเป็นอย่างนั้น เราก็คงไม่มีความแตกต่างจากมนุษยชาติอื่น
ๆ ที่นับถือศาสนาอื่น ๆ
เมื่อผ่านพ้นจากการประณาม ก่นด่า
สาปแช่ง หรืออื่น ๆ แล้ว
หากเราไม่สามารถทำอะไรผู้ก่อการร้ายได้
สิ่งที่เรามักจะพูดก็คือ “เดี๋ยวเวรกรรมก็ตามทันมัน” “ขอให้เวรกรรมที่มันทำเอาไว้สนองมันให้เร็วไวเถอะ”
วาทกรรมประเภทนี้มักจะออกมาเสมอจากปากของชาวพุทธ หรือชาวอะไรก็ตามที่มีความเชื่อเรื่องกรรม
ไม่ว่าเขาจะมีความเชื่อเรื่องกรรมที่ถูกต้องตามหลักของพระพุทธศาสนา หรือเชื่อกรรมตามหลักของอะไรก็ตาม
You
Will Not Have My Hate ไม่ว่าจะเป็นคำพูดที่เกิดจากปัญญาญาณแห่งการให้อภัยหรือไม่ แต่เราก็รู้สึกได้ว่า คล้ายเป็นการปลอบประโลมหัวใจของตัวเอง ในสภาวะจำยอม
หรือในสภาวะที่เราไม่สามารถทำอะไรได้
แต่เมื่อมันออกมาจากปากของผู้สูญเสีย
และจากเหตุการณ์ที่เป็นสิ่งที่เรียกว่า
ก่อการร้าย และเป็นเหตุการณ์ในระดับโลก มันจึงดูเหมือนยิ่งใหญ่ และเหมือนจะเป็นแนวทางให้เราพิจารณาว่า เราควรจัดการกับผู้ก่อการร้ายอย่างสันติได้อย่างไร
“So, no, I will not give
you the satisfaction of hating you. That is what you want, but to respond to
your hate with anger would be to yield to the same ignorance that made you what
you are. You want me to be scared, to see my fellow citizens through suspicious
eyes, to sacrifice my freedom for security. You have failed. I will not change”
–หน้า 53
สมมุติว่า
หากเราสามารถจัดการกับผู้ก่อการร้ายได้ด้วยตัวเอง สามารถตามไปฆ่าพวกเขาเหล่านั้นได้ สิ่งที่ตามมาจะเป็นเช่นไร เป็นเรื่องที่น่าคิดว่า คำพูดหรือสภาวะยอมจำนน และหลีกเร้นตัวเองออกจากความไม่พอใจอย่างล้ำลึกด้วยคำพูดเช่นนี้จะมีอยู่หรือไม่
“There are only two of us - my son and myself – but we
are stronger than all the armies of the world. Anyway, I don’t have any more
time to waste on you, as I must go to see Melvil, who is just waking up from
his nap. He is only seventeen months old. He will eat his snack as he does
every day, then we will play as we do every day, and all his life this little
boy will defy you being happy and free.” – หน้า 54
เราสามารถจับน้ำเสียงแห่งความโศกเศร้าในสภาวะซึมเศร้าอย่างลึกซึ้งได้อย่างชัดเจน และเราสามารถจับน้ำเสียงของความเหลืออดเหลือทนแต่จำต้องยอมทน และในที่สุดเมื่อไม่สามารถทำอะไรได้ดีไปกว่าการมีความสุขตามอัตภาพเช่นที่เคยเป็นมา
เขาก็จะพยายามมีความสุขเพื่อเย้ยเยาะบุคคลที่ทำร้ายเขา
จุดนี้เองที่เป็นจุดที่ทำให้เราพิจารณาได้ว่า นี่อาจไม่ใช่สภาวะแห่งการให้อภัยอย่างบริสุทธิ์ เพราะมันก็เหมือนกับการพูดของคนไทยที่ว่า “ฉันไม่อะไรกับพวกแกแล้ว ปล่อยให้เวรกรรมมันทำหน้าที่ของมันเถอะ” ในแง่ของความหมายในความรู้สึกส่วนลึก แม้จะพูดว่า
“ฉันไม่อะไรกับพวกแกแล้ว”
แต่ก็ยังไม่เว้นวางว่าจะต้องให้กรรมตามสนองเขาอยู่ ซึ่งมันก็คือคำพูดนัยเดียวกันกับที่ว่า “and all his life this
little boy will defy you being happy and free” นั่นเอง
เมื่อกล่าวเช่นนี้ เราก็ย่อมที่จะหาทางบ่ายเบี่ยงได้ว่า แล้วอย่างไรล่ะ? คนเราควรให้อภัยอย่างหมดจดถึงขนาดไหน หากเป็นว่าผู้ก่อการร้ายมาฆ่าพ่อแม่ของคุณ ฆ่าลูกเมียของคุณ
คุณจะสามารถให้อภัยอย่างหมดจดอย่างที่พูดเอาไว้ได้หรือเปล่า ซึ่งถ้าหากเรากล่าวว่า “แน่นอน
หากคุณเป็นชาวพุทธที่แท้จริง
การให้อภัยอย่างหมดจดย่อมเกิดขึ้นได้”
แต่ก็นั่นแหละ
คำพูดชนิดที่ว่า “ก็มันยังไม่เกิดกับคุณ
ฉันจะรอวันที่มันเกิดกับคุณแล้วคุณจะยังมีหน้ามาพูดอย่างนี้ได้อีกหรือเปล่า”
ก็ย่อมเป็นสิ่งผู้พูดจะได้รับอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ และคำถามก็คือ
การให้อภัยอย่างหมดจดนั้นเป็นอย่างไร
เคยเกิดขึ้นหรือไม่
และสามารถแก้ไขสิ่งต่าง ๆ
ได้จริงหรือ
ความเห็นอกเห็นใจเพื่อนมนุษย์นั้น เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ เช่นเดียวกัน
แม้ความเห็นอกเห็นใจมีอยู่
แต่วิธีและวิถีทางในการแก้ปัญหาก็ย่อมต้องเป็นไปอย่างถูกต้องหากเราต้องการแก้ปัญหาให้เด็ดขาดและจบสิ้น หาไม่แล้ว
เมื่อเกิดปัญหาขึ้น
เราก็จะมีผู้สูญเสียที่รอคอยถูกวันเวลาหลงลืมและเลือนหายไปพร้อมกับคำพูดเท่
ๆ ของเขาในที่สุด ขณะที่ปัญหาเดิมก็จะยังคงอยู่รอคอยผู้สูญเสียรายใหม่เกิดขึ้น
อย่างไรก็ตาม
แม้เราไม่อาจพิจารณาได้ว่า
อะไรกันแน่ หรือแค่ไหนกันแน่ หรืออย่างไรกันแน่คือการให้อภัยอย่างถึงที่สุด และเราทุกคนควรปฏิบัติเช่นนั้นหรือเปล่า หรือควรเป็นเรื่องเฉพาะบุคคล การที่มีคำกล่าวออกมาว่า You Will Not Have My Hate ก็เป็นสิ่งที่กล้าหาญไม่น้อย ไม่ว่าจะกล่าวออกมาด้วยความรู้สึกส่วนลึกชนิดไหนก็ตาม
เพราะอย่างแรกสุดสิ่งที่โลกของเราต้องการคือจุดเริ่มต้น เป็นจุดเริ่มต้นในคุณค่าแห่งความหมายของการให้อภัยที่จะนำไปสู่จุดสุดท้ายของสันติภาพอย่างแท้จริงต่อไปนั่นเอง
ธัชชัย
ธัญญาวัลย
04/02/2017
ข้อมูลหนังสือ
You
Will Not Have My Hate by Antoine Leiris
Translated
from the French by Sam Taylor
ISBN 9781911215349
ปีที่พิมพ์ 2016 ราคา 391 บาท
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น